Je hebt een gesprek met iemand die eigenlijk helemaal niet met je wil praten en dat zie je aan alles. Een bokkige jongere. Een student of collega die gestuurd is. Of een cliënt die al te veel hulpverleners heeft gezien. Of een hele andere situatie: je hebt een medewerker, cliënt of student tegenover je die wel wil praten, maar vooral om héél veel te vertellen over wat er allemaal mis is. In beide gevallen kan de complimenterende vraag een verrassende manier zijn om het gesprek een andere – Oplossingsgerichte – wending te geven.
Laten we eerst de situatie bekijken waarin de ander eigenlijk niet met je lijkt te willen praten. Onderuit hangen, wegkijken, antwoorden van 1 lettergreep. Dat werk. Vaak is dit een situatie waarin iemand gestuurd is.
Bij een gestuurd iemand
Een bekende Oplossingsgerichte insteek is om op een gegeven moment (niet meteen aan het begin hoor!) te vragen ‘Nu je hier toch zit…. Wat zou dit gesprek dan toch – al is het maar een beetje – zinvol voor je maken?’
Maar soms is nut en doel niet de weg. De ander kan daar wellicht (nog) ‘niet bij’. In dat geval kan een alternatieve weg zijn: erkenning. In dit geval in de vorm waarin je focust op iets dat goed gaat.
Nu is erkenning wat tricky in deze situatie. De jonge MBO-student die niet wil praten bijvoorbeeld, heeft geen zin zich te laten ‘paaien’ met complimenten. Als we zeggen ‘Dat heb je goed gedaan zeg’ kan dat goed vallen, maar ook juist helemaal niet.
Er zit namelijk een element in van ‘Ik kijk vanuit een hogere positie dan jij, kijk naar jou en ik weet wat goed is en wat niet’, in zo’n compliment. Iemand die gestuurd is, en al helemaal een jongere, is vaak allergisch voor een dergelijke ‘hoog-laag’ uiting. Dit kan al snel neerbuigend aanvoelen…
Nog los van het feit dat het heel lastig is op het juiste punt te complimenteren (‘Hoezo krijg ik een compliment over dat ik hard gewerkt heb daarvoor, ik heb er eigenlijk niet zoveel voor gedaan’).
Èn dat mensen over het algemeen vaak niet zo goed zijn in het ontvangen van complimenten (‘Ach, het was niets hoor…’ ).
Variëren met de complimenterende vraag
De complimenterende vraag is dan een interessant alternatief. De basisvorm van deze vraag is ‘Hoe is je dat gelukt?’, maar er zijn allerlei varianten. Je kunt ook variëren in ‘hoeveel compliment’ er in zit. Hier wat varianten om dit te laten zien:
“Ik zag dat je laatst een voldoende hebt gehaald voor wiskunde. Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?’
of met meer compliment:
“Wat fijn dat je laatst een voldoende hebt gehaald voor wiskunde. Echt super! Zeker gezien hoe lastig dat vak is. Dat is nogal wat… Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?’
“Je zegt dat het soms al lukt, om niet uit te vallen tegen […] maar in gesprek te gaan. Hoe is je dat gelukt?”
of met meer compliment:
“Mooi dat het soms al lukt zeg, om niet uit te vallen tegen […]. Dat is iets waarvan je vorige keer zei dat je dat zo graag wilde, en geweldig dat dit je nu al lukt! Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?!’
Merk je het verschil?
Ik zou zeggen: hoe moeizamer het gesprek, hoe neutraler we de complimenterende vraag maken. Héél voorzichtig kijken we zo of dit een ingang is of niet.
Er is overigens ook een verschil in ‘wat fijn voor je’ en ‘goed gedaan’. De ‘goed gedaan’ is meer een beoordeling. ‘Wat fijn voor je’ refereert bij voorkeur aan een doel dat de ander heeft en naar jou heeft uitgesproken. Dit is in principe meer Oplossingsgericht.
NB: Dit is ook een tip voor als je met je eigen kinderen schoolresultaten bespreekt. Benadruk hiermee subtiel dat goede resultaten hun eigen doel is en niet iets dat ze voor jou (of jouw complimenten) doen.
Ik zal straks nog wat zeggen over hoe er op de vraag gereageerd kan worden, maar eerst nog even over die andere situatie uit de inleiding: die waarin iemand heel veel klaagt.
Iemand die veel klaagt
In die situatie – zoals Irene die beschrijft in dit blog – is de complimenterende vraag een interessante afslag in het gesprek. Een verrassende wending, die net een stapje verder gaat dan Oplossingsgericht samenvatten (waarbij je alleen wat de ander wil en wal al werkt in je samenvatting noemt, en de rest negeert).
Je haalt met de complimenterende vraag 1 element uit het verhaal van de ander over iets dat goed/minder slecht ging, en vraagt daar op door. Een paar voorbeelden:
“Je vertelt dat je zoon bijna een jaar lang zindelijk is geweest. Dat is nogal wat in deze situatie… Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?”
“En dus t.a.v. […] lukt samenwerking in dit groepje wel. Hoe hebben jullie dat voor elkaar gekregen?”
“Ik ben even nieuwsgierig… Je zegt dat dit project en de samenwerking met Patricia bij de vergaderingen goed loopt. Hoe lukt je dat?”
Het is een risico om dit zo erin te gooien na ‘een klaagzang’. De wending is immers best abrupt. Het hangt heel erg van het mandaat dat je hebt van de ander, of je hiermee weg komt! Maar soms is het de moeite waard dat risico te nemen 🙂
Hoe reageert de ander
Dan even over de reacties op de complimenterende vraag. Heel vaak reageert de ander met ‘Oh, eigenlijk was het niets” of iets dergelijks. Ze eigenen zich het succes(je) niet toe. Vaak is het goed om dan een stilte te laten vallen en verwachtingsvol te kijken. Dan komt er vaak meer.
Andere opties zijn de vraag nog eens herhalen. Of zoiets als te vragen als “Vertel eens over situatie X dan? Wat was er toen anders?” Dit is geen complimenterende vraag meer, maar meer het doorvragen op de positieve uitzondering.
Dus… de complimenterende vraag kan een interessante en verrassende oplossing zijn voor de situatie waarin iemand niet wil praten. Of een Oplossingsgericht breekijzer in de situatie waarin de ander veel klaagt.
Heb jij ‘m al toegepast? Hoe is je dat gelukt? 😉
Succes!
Delen wordt gewaardeerd.
Zo help je anderen met informatie, en worden wij beter gevonden. Bedankt!