Je student wil 2 jaar aan studiepunten inhalen in een half jaar, je cliënt wil een huis met 3 slaapkamers in Amsterdam, of een medewerker solliciteert steeds op functies die hij nooit gaat krijgen. In een coachgesprek kun je zomaar te maken krijgen met een doel waarvan je denkt… dat gaat ‘m niet worden! Terwijl het doel zo belangrijk is in het Oplossingsgerichte gesprek. En je niet wil zeggen ‘Maar denk je dat dat wel gaat lukken?…’ of stelliger ‘Je weet toch wel dat dát niet gaat lukken?!’ 😉 . Wat doe je dan wel als je het gesprek Oplossingsgericht wil aanpakken?
Coach, begeleider of beslisser
Allereerst even dit: het maakt uit welke positie je hebt. Veel van de mensen die wij trainen zijn geen coach die helemaal los staat van zijn gesprekspartners. Onze deelnemers zijn meestal mensen die vanuit hun organisatie ook een rol en verantwoordelijkheid hebben; SLB-ers worden geacht studenten door de studie te helpen, sociaal werkers moeten cliënten activeren of bijsturen, en leidinggevenden willen hun medewerkers motiveren in belang van de organisatie.
Hoe is dit nu van belang? Nou… als je zelf ook een doel hebt vanuit de organisatie, dan werkt dat door in hoe vrij je bent – of je zult voelen – om mee te bewegen met het doel van de ander.
Dit geldt helemaal als je beslisser bent. Of, als iemand iets van jóu verwacht wat jij niet kunt geven omdat je daar niet over gaat (voorrang voor een woning, vrijstelling voor een tentamen e.d.). Kun je dan zomaar meebewegen met het onrealistische doel van de ander?
Laten we dit punt even in ons achterhoofd houden. Ik kom daar later op terug.
‘ Work with what comes to you’
Bij deze quote van Insoo Kim Berg draait het erom dat je werkt met wat er in het gesprek naar je toe komt: je gaat aan de slag met de informatie die de ander geeft, en sluit inhoudelijk met je vragen aan bij wat de ander zegt. Ook als het je eigenlijk gek in de oren klinkt.
De cliënt is namelijk dé expert van zijn of haar situatie.
Dat ‘er in mee gaan’ betekent dat je – net als bij een in jouw ogen haalbaar doel – gaat doorvragen. Je gaat als een nieuwsgierige, coöperatieve en waarderende detective te werk:
- Dat klinkt heel aantrekkelijk! Hoe zou dat eruit zien?
- Stel dat je inderdaad […] wat levert dat dan op?
- Kan me voorstellen… welk verschil zou dat voor jou maken?
- Hoe is het belangrijk voor je om […]?
- Dat zou fijn zijn he… wat zou je precies willen dan? Kun je er iets meer over vertellen?
- Stel dat dat zo zou zijn, wat kun jij dan doen?
TIP : lees hier ook de tips over een negatief geformuleerd, kwantitatief of buiten de eigen invloedssfeer gelegen doel en hoe je vanuit daar komt tot een coachbaar doel.
Zo doorvragend kunnen er 2 dingen gebeuren: het doel verandert, of het doel verandert niet.
Het doel verandert
Al pratende kan het zomaar zijn dat je zo uitkomt bij een aanpassing van het einddoel.
Achter het doel zat misschien een ander doel. Bijvoorbeeld iemand wil de lotto winnen, maar blijkt het na het doorvragen te gaan om de wens om wat meer avontuur te ervaren in het leven. Iets dat ook met andere middelen kan.
NB : Je kunt ook een mooi voorbeeld lezen in deze column van Irene.
Het kan ook zijn dat iemand zijn doel zelf – al pratende – bijstelt (‘Maar ja… ik snap ook wel dat dat er niet in zit. Wat ik gewoon graag zou willen is […]).
Het doel verandert niet
Wat nou als het doel niet verandert?
Drie tips:
1. Vraag naar het NUT
“Oh dus wat je graag wil bereiken is […]. En wat zou ons gesprek vandaag zinvol voor je maken?”
2. Vraag naar wat al WERKT.
“Oh dus wat je wil bereiken is […]. Wat werkt al in de goede richting om dat te bereiken?”
“Je einddoel is dus […] Wat zijn de momenten waarop dit al een beetje lukt?”
3. Vraag naar VERTROUWEN
Hiervoor gebruik je een schaalvraag: “Dus wat je graag wil is […]. Op een schaal van nul tot 10, waarbij 10 staat voor ‘Ik heb alle vertrouwen dat dit gaat lukken’ en nul is ‘geen enkel vertrouwen’ waar sta je dan op die schaal?”
En dan krijg je een cijfer en vraag je: “Wat zit er al in dat cijfer?” en “Wat nog meer?”
Laat je geruststellen! Of… de ander praat er over en realiseert zich dat het misschien niet zo realistisch is. Dat kan ook zomaar gebeuren.
Perspectief van de ander
In alle scenario’s geldt dat we dus meegaan in het perspectief van onze gesprekspartner. En dat is best een uitdaging als ons hoofd schreeuwt ‘MAAR DAT KAN HELEMAAL NIET!’ 😉
Het kan zijn dat je gesprekspartner al pratende ook zijn idee bijstelt. Maar zo niet, dan láten we dat als Oplossingsgericht coach zo. (Hoor nu het Disney muziekje ‘Laat het los… laat het gahaan’ 😉 ).
Helemaal mooi als we expliciet vertrouwen door kunnen laten klinken (‘Klinkt als een helder plan. Dit gaat je lukken’). Maar als je dat niet voelt, doe dat dan maar niet!
Niet confronteren, wel begrenzen
We confronteren dus niet. Wat niet wil zeggen – en hier kom ik terug op de rol vanuit je organisatie – dat je niet hoeft te begrenzen. Als je ergens niet over gaat wat de ander van jou wil, of je bent beslisser en je gaat de ander het niet geven, dan is het soms het beste direct het slechte nieuws te brengen.
Met een kwinkslag: ‘Oh dat zou fijn zijn, hè! Ik wou dat ik Prins Bernard was en je zó aan een huis in hartje Amsterdam zou kunnen helpen. Helaas…. Hé, gegeven dat ik dit niet voor je kan doen, wat zou ons gesprek vandaag dan zinvol voor je maken?’
Door te erkennen èn direct een streep te trekken: ‘Ik kan me héél goed voorstellen dat je erg graag […] wil. Dat is belangrijk voor je zodat je […]. Ik snap het.’ En na een stilte, en eventuele verdere erkenning: ‘Helaas is dit niet mogelijk/ zal dit niet gebeuren…. Ik wil graag met je meedenken om te bekijken hoe je met deze lastige situatie om kunt gaan. Dat is aan jou natuurlijk…( Wat zou voor jou dit gesprek verder zinvol maken?) ’
Denk aan de erkenning (die ‘raak’ moet zijn, waarvoor je even goed moet ‘invoelen’ hoe het is voor de ander), aan de stiltes om het te laten landen èn dat je géén MAAR gebruikt als je erkenning geeft.
Meegaan of begrenzen?
Dus aan jou de keuze… ga je (even) hélemaal mee in het onrealistische doel, of toch niet en geef je veel erkenning en begrens je?
Oplossingsgericht gezien: waarschijnlijk kun je vaker kiezen voor het eerste – en dus meegaan in het doel van de ander – dan je denkt. Eens uitproberen?
Veel succes!
